Katılım Bankacılığı Nedir?
Katılım Bankalarının en temel özelliklerinden biri olan katılım kavramı, gerek finansman sağlarken gerekse fon toplarken paylaşmaya dayanan bir yaklaşıma sahip olmasıdır. Fon toplamak için oluşturulan katılma hesapları, Katılım Bankaları’nı diğer geleneksel bankalardan ayıran en bariz ayırıcı unsur olması sebebiyle, katılım kavramı kullanılır.
Katılım Bankaları, özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve topladığı fonları faizsiz finans prensiplerine uygun yöntemlerle kullandırmak üzere faaliyet gösteren bankalardır.
Katılım Bankacılığı Sisteminin Geleneksel Bankacılık Sisteminden Farkları Nelerdir?
- Risk dağılımı açısından bakıldığında, geleneksel bankacılıkta riskin tamamı borçluya yüklenir ve ilke olarak borç veren her zaman kâr eder.
- Katılım bankacılığı sisteminde ise, kurulan ortaklık emek-sermaye ortaklığı olmaktadır. Riski hem sermayeyi işleten emek sahibi hem de sermaye veren sermayedar aralarında paylaşır. Bu durumda sermaye sağlayan taraf parasal zarara, emek katkısında bulunan taraf da emek zararına katlanır. Eğer ortaklık sermaye ortaklığı ise riski sadece sermayedarlar paylaşır. Katılım bankacılığı sisteminde sermayedarın kâr elde edebildiği gibi zarar edebilme, emek sahibinin de emeğinin zayi olması ihtimali vardır.
- Geleneksel bankalar müşterilerine kredi (faizli borç) verir. Katılım bankaları ise ticaret yöntemiyle fon kullandırırken müşterisinin ihtiyaç duyduğu malı, hizmeti veya hakkı peşin olarak satıcısından satın alır ve üzerine kâr ilave edip müşterisine vadeli olarak satar.
- Geleneksel bankacılıkta kredili işlemlerde ödeme banka müşterisine yapılır. Ödeme satıcıya yapılsa bile bu, malın alış bedeli değil müşteri namına kullandırılan kredinin satıcıya ulaştırılması işlemidir. Buna karşılık katılım bankacılığında ödeme, banka müşterisine değil, malın satıcısına (veya satıcıya ödenmesini sağlayacak tedbirler alınmak suretiyle mal alımını banka adına gerçekleştirecek olan vekile) yapılır. Bu durumda bedel, malın katılım bankası tarafından alış bedelidir.
- Geleneksel bankacılıkta paranın zaman değeri vardır ve bu değer borç veren lehine her zaman artış gösterir. Katılım bankacılığında para başkalarına ödünç olarak kullandırıldığında zamana göre değişim sadece enflasyon oranında olabilir. Ancak bir malın belirli bir kâr ile vadeli satımı (murabaha) suretiyle finanse edilmesi halinde alınan vade farkı, paranın zaman değeri değil mal satışından kaynaklanan kârdır.
- Geleneksel bankacılıkta yasal olan her türlü faaliyet işleme konu olabilir. Katılım bankacılığında ise yasallık boyutuna ilave olarak İslami açıdan meşru sayılan ve serbest bırakılan faaliyetler işleme konu olabilir.
- Geleneksel bankacılık sisteminde gelir elde etmede faiz temel araç olarak kullanılır. Katılım bankacılığı sisteminde ise kâr payı temel araç olarak kullanılır.
